Brożek Jan
Joannes Broscius, urodzony w 1585, zmarł w 1652, matematyk, astronom i astrolog, historyk nauki, teolog, lekarz, kartograf i geodeta, mecenas Uniwersytetu Jagiellońskiego (zw. wówczas Akademią Krakowską), najwybitniejszy przedstawiciel nauk ścisłych w Polsce pierwszej polowy XVII w. Brożek studiował w Akademii Krakowskiej, był również wykładowcą tej uczelni. W 1620—24 przebywał na studiach w Padwie. Dorobek naukowy Brożka w dziedzinie matematyki stanowią rozprawy omawiające różne zagadnienia geometrii i arytmetyki oraz dwa (napisane w języku łac.) podstawowe dzieła: Arithmetica in-tegrorum, 1620 (Arytmetyka liczb całkowitych) i Apologia pro Aristotele et Euclide, 1638 (Obrona Arystotelesa i Euklidesa). Arithmetica... obejmuje całokształt znanej wówczas arytmetyki europejskiej łącznie z najnowszymi wynikami w tej dziedzinie i jest pierwszym w Polsce podręcznikiem matematyki dla szkól akademickich. W Apologia pro Aristotele... zawarte są oryginalne, o wartości w skali europejskiej, wyniki badań Brożka nad wielokątami gwiaździstymi. Dołączone do drugiego wyd. Apologia pro Aristotele... (1652) dwie rozprawy o liczbach doskonałych (pierwsza z nich była już drukowana w 1637) zawierają ciekawe wyniki uzyskane przez Brożka w tej dziedzinie. W drugiej z rozpraw Brożek omówił sposób tworzenia par tzw. liczb zaprzyjaźnionych. Brożka interesowało również zagadnienie figur izoperymetrycznych (figur geometrycznych o takim samym obwodzie, ale różnych polach). Pokazał on na przykładach, że spośród płaskich figur geometrycznych o równych obwodach największą powierzchnię ma koło. W rozprawie wydanej w 1612 B. starał się matematycznie wyjaśnić celowość budowania przez pszczoły komórek sześciokątnych, argumentując, że komórka o takim właśnie kształcie ma, przy najmniejszej ilości materiału zużytego na jej budowę, największą pojemność. Działalność naukową Brożka cechowały samodzielność i krytycyzm oraz wiara w słuszność praw naukowych. Doceniał on znaczenie obserwacji astronomicznych i meteorologicznych dla poznania przyrody. Brożek był jednym z uczonych, którzy poparli, rewolucyjną wówczas, teorię M. Kopernika. Podczas podróży na Warmię i do Prus Brożek zebrał wiele cennych pamiątek po Koperniku i nieznane wiadomości z jego życia. Wiele z nich zaginęło po śmierci Brożka i o ich istnieniu świadczą jedynie pozostawione przez niego wzmianki. Brożek gromadził też publikacje o życiu umysłowym ówczesnego społeczeństwa polskiego, przede wszystkim dokumenty dotyczące Akademii Krakowskiej. Zabiegał o należyte wyposażenie katedr w pomoce naukowe. Ustanowił na rzecz Akademii dwie fundacje, m. in. na zakup książek matematycznych i przyrządów astronomicznych, oraz przekazał uczelni swój zbiór książek naukowych. Brożek występował również w obronie świeckich praw i przywilejów Akademii w jej sporze z zakonem jezuitów o wpływy na szkolnictwo. Napisał satyryczno-polemiczne dialogi skierowane przeciw jezuitom (Gratis, 1625). B. żył i działał w czasach, kiedy poziom nauki polskiej nie był wysoki, a polska myśl naukowa znalazła się poza zasięgiem rozwijającej się nauki europejskiej. Kontakty Brożka z uczonymi spoza Polski przyczyniły się do rozwoju poi. nauki i ożywienia życia umysłowego w kraju.