Szachy a matematyka

Permutacje. Kombinacje. Wariacje. Rozmieszczanie kul w urnach. Silnie i symbole Newtona. Przeliczanie zbiorów. Funkcje tworzące. Teoria grafów.
Awatar użytkownika
JakimPL
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 2401
Rejestracja: 25 mar 2010, o 12:15
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Katowice
Podziękował: 43 razy
Pomógł: 459 razy

Szachy a matematyka

Post autor: JakimPL »

Hej, poniżej przedstawiam parę zadanek bliżej nieokreślonej natury. Część zadań ma charakter czysto kombinatoryczny, część problemowych.

1. Na planszy zostały dwie figury: biały oraz czarny król. Ile jest zabronionych, a ile dozwolonych rozstawień obu tych figur?

2. Niech na planszy \(\displaystyle{ 8\times 8}\) stoją dwie czarne wieże na polach o tym samym kolorze. Czy zawsze można znaleźć pozycję dla białego gońca, by mógł atakować obydwie wieże jednocześnie? Jeżeli nie, co należy dodatkowo założyć o ułożeniu wież? Czy znając pozycję obu wież, możemy określić liczbę możliwych, szukanych pozycji gońca?
AU
AU
53uirb5mwhdi.png (5.7 KiB) Przejrzano 96 razy
3. Białe posiadają jedynie dwa gońce białopolowe (oraz notabene króla) i atakują samotnego króla. Czy mat jest możliwy? A pat?
AU
AU
4bbs50dcfx31.png (6.67 KiB) Przejrzano 96 razy
4. Skoczek w dowolnym miejscu potrzebuje nie więcej niż \(\displaystyle{ 6}\) ruchów, by dostać się w inne wybrane pole, przy czym \(\displaystyle{ 6}\) posunięć jest koniecznych wtedy i tylko wtedy, gdy skoczek przemieszcza się z rogu do rogu. Udowodnij powyższe stwierdzenie.

5. Czy możliwy jest mat królem i pionem (bez promocji!), gdy przeciwnik posiada jedynie króla? Jeżeli nie, co należy minimalnie "dołożyć", by taki mat był możliwy?

6. Na początku gry przestawiono skoczki miejscami z gońcami. Znajdź najszybszy możliwy mat białymi (oczywiście nie uwzględniając optymalnej gry).
obrazek-matematyka.png
obrazek-matematyka.png (20.88 KiB) Przejrzano 88 razy
Jeżeli to możliwe w zadaniach, spróbuj uogólnić rezultaty dla szachownic wymiaru \(\displaystyle{ n\times n}\).
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 9833
Rejestracja: 18 gru 2007, o 03:54
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Bydgoszcz
Podziękował: 90 razy
Pomógł: 2632 razy

Szachy a matematyka

Post autor: »

6:    
5:    
Q.
Awatar użytkownika
JakimPL
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 2401
Rejestracja: 25 mar 2010, o 12:15
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Katowice
Podziękował: 43 razy
Pomógł: 459 razy

Szachy a matematyka

Post autor: JakimPL »

Co do zadania czwartego.

\(\displaystyle{ \begin{array}{c|c}\textrm{Wymiar planszy}&\textrm{Maksymalna liczba ruchów}\\\hline
1 & 0 \\
2 & \infty \\
3 & \infty \\
4 & 5 \\
5 & 4 \\
6 & 4 \\
7 & 5 \\
8 & 6 \\
9 & 6 \\
10 & 7 \\
11 & 8 \\
12 & 8 \\
13 & 9 \\
14 & 10 \end{array}}\)


Dla \(\displaystyle{ n\geqslant 5}\) można wyrazić liczbę ruchów jako \(\displaystyle{ \left\lceil \frac{2}{3}n\right\rceil\right}\).
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 9833
Rejestracja: 18 gru 2007, o 03:54
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Bydgoszcz
Podziękował: 90 razy
Pomógł: 2632 razy

Szachy a matematyka

Post autor: »

3:    
Q.
Awatar użytkownika
vpprof
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 492
Rejestracja: 11 paź 2012, o 11:20
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Warszawa
Podziękował: 26 razy
Pomógł: 64 razy

Szachy a matematyka

Post autor: vpprof »

1:    
Awatar użytkownika
vpprof
Użytkownik
Użytkownik
Posty: 492
Rejestracja: 11 paź 2012, o 11:20
Płeć: Mężczyzna
Lokalizacja: Warszawa
Podziękował: 26 razy
Pomógł: 64 razy

Szachy a matematyka

Post autor: vpprof »

Zadanie drugie jest wbrew pozorom ciekawe, oczywiście „na zdrowy rozum” łatwo jest odpowiedzieć na pytania, ale trudniejszą sprawą jest sformalizowanie odpowiedzi.

Niech \(\displaystyle{ p_{x,y}}\) oznacza pole o numerze kolumny \(\displaystyle{ x}\) i wiersza \(\displaystyle{ y}\). Numery kolumny wzrastają w prawo, numery wierszy wzrastają w dół (ważne!).

Goniec bije pierwszą napotkaną figurę po skosie w czterech kierunkach, gdyż nie może skakać (jak skoczek), zatem jedne figury przesłaniają inne. Załóżmy, że goniec stoi na polu \(\displaystyle{ p_{x,y}}\). Gdyby goniec mógł skakać, mógłby bić wszystkie figury stojące na polach
\(\displaystyle{ p_{x+sk,\ y+s'k},}\)
\(\displaystyle{ k \in \NN_+ ,\ s,s' \in \left\{ -1,1\right\}}\). Ponieważ nie może skakać, bije najbliższą sobie figurę w każdym kierunku, czyli taką, dla której \(\displaystyle{ k}\) jest najmniejsze. Przy okazji: może się wydać dziwne, że tworzę dwie zmienne przechowujące znak liczby, a właściwy offset chcę mieć dodatni, zamiast po prostu napisać \(\displaystyle{ k \in \ZZ \setminus \left\{ 0\right\}}\) — wyjaśni się to poniżej.

Z tych rozważań wynika, że nasze wieże muszą po pierwsze znajdować się na linii bicia a po drugie jedna nie może przesłaniać drugiej, czyli każda z nich musi się znajdować „w innym kierunku bicia”. Oznaczmy pole pierwszej wieży \(\displaystyle{ p_{x+s_1k_1,\ y+s_1'k_1}}\), zaś pole drugiej \(\displaystyle{ p_{x+s_2k_2,\ y+s_2'k_2}}\). Wtedy, żeby spełnić nasze założenia, \(\displaystyle{ \sgn s_1k_1 \neq \sgn s_2k_2 \ \vee \ \sgn s_1'k_1 \neq \sgn s_2'k_2}\). To jest jednak bardzo nieporadny zapis. Chcemy albo zanegować obydwie współrzędne albo jedną z nich. Powołajmy do życia nową zmienną, \(\displaystyle{ s \in \left\{ -1,0,1\right\}}\), która to zmienna zdecyduje o tym, czy zanegować tylko współrzędną iksową (\(\displaystyle{ s=-1}\)), igrekową (\(\displaystyle{ s=1}\)) czy obie (\(\displaystyle{ s=0}\)).

Potrzebujemy więc pomnożyć \(\displaystyle{ s_1}\) przez funkcję, która zwróci następujące wartości: \(\displaystyle{ \begin{cases} f(-1)=-1 \\ f(0)=-1 \\ f(1)=1 \end{cases}}\). Taką funkcją jest na przykład \(\displaystyle{ f(s)=s^2+s-1}\).

Z kolei \(\displaystyle{ s_1'}\) pomnożymy przez następującą funkcję: \(\displaystyle{ \begin{cases} f(-1)=1 \\ f(0)=-1 \\ f(1)=-1 \end{cases}}\), czyli np. \(\displaystyle{ f(s)=s^2-s-1}\).

Ostatecznie, aby wieże mogły być obie naraz bite przez gońca, muszą stać na polach:
\(\displaystyle{ p_{x+s_1k_1,\ y+s_1'k_1}}\)
\(\displaystyle{ p_{x+\left( s^2+s-1\right) s_1k_2,\ y+\left( s^2-s-1\right)s_1'k_2 }}\)
gdzie:
\(\displaystyle{ p_{x,y}}\) — pozycja gońca
\(\displaystyle{ x,y \in \left[ 1,n\right]}\)
\(\displaystyle{ k_1,k_2 \in \NN_+}\) — moduł z offsetu wieży pierwszej i drugiej
\(\displaystyle{ s_1,s_1' \in \left\{ -1,1\right\}}\) — znak offsetu poziomego i pionowego wieży pierwszej
\(\displaystyle{ s \in \left\{ -1,0,1\right\}}\) — zmienna umiejscawiająca wieżę drugą w jednym z trzech pozostałych kierunków bicia zgodnie z tabelą: (u góry wartości \(\displaystyle{ s}\), po lewej kierunek, w którym musi się poruszyć goniec, by zbić pierwszą wieżę)
\(\displaystyle{ \begin{array}{c|c|c|c}
& -1 & 0 & 1 \\
\hline \nwarrow & \nearrow & \searrow & \swarrow \\
\hline \nearrow & \nwarrow & \swarrow & \searrow \\
\hline \searrow & \swarrow & \nwarrow & \nearrow \\
\hline \swarrow & \searrow & \nearrow & \nwarrow \\
\end{array}}\)


To jest odpowiedź na pytanie:
Czy zawsze można znaleźć pozycję dla białego gońca, by mógł atakować obydwie wieże jednocześnie? Jeżeli nie, co należy dodatkowo założyć o ułożeniu wież?
W następnym poście zapiszę obliczenia związane z tym:
Czy znając pozycję obu wież, możemy określić liczbę możliwych, szukanych pozycji gońca?
— bo to też ciekawe zważywszy na to, że w jednym przypadku, kiedy wieże będą stały „w rogu”, np. na polach G1 i H7, goniec po prostu nie zmieści się między nimi — co nie zostało uwzględnione powyżej.
ODPOWIEDZ