Polska terminologia matematyczna - historycznie

[TomekSz]

Bardzo ciekawa jest historia polskiej terminologii matematycznej, a ściślej jej początki, od powiedzmy końca XVI wieku do końca XVIII wieku. Istniało wtedy kilka "systemów", "języków", zależnie od autorów książek, generalnie albo brano słowa wprost z łacińskiego albo próbowano wdrażać typowo polskie nazwy, typu kupogran, czworogran, pomnożyciel itd. Były za to np. frakcja-ułamek, addycja-dodawanie, konus-stożek, cylinder-walec, diagonalna-przekątna, parallela-równoległa, diwizia-dzielenie, i wiele innych. Ktoś kto uczy się, czy korzysta na przykład z publikacji rosyjskojęzycznych, albo anglojęzycznych z łatwością zauważy podobieństwa. Apofema, bisektrisa, diametr, perimetr, i tak dalej. Niektóre terminy przetrwały do dziś jak diagonalna, bardziej w znaczeniu diagonala, macierz diagonalna, czy produkt. Niektóre spolszczenia jak całka, czy różniczka, przetrwały i nie dały się wyprzeć integrałom czy dyferencjałom, z kolei styczna, dotyczna, wstawa albo dostawa ustąpiły miejsca znanym w całym świecie nazwom funkcji trygonometrycznych. Nie mówimy już anguł czy angulus tylko kąt, nie ma cirkuła czy cirkulusa, jest koło. Ze starszych, XVi-wiecznych terminów warto wymienić cetno-liczba parzysta, licho-liczba nieparzysta, figura(!)-zero, grań-ściana bryły, linia zatoczona-spirala, klin(!)-trójkąt, logistyka-krzywa logarytmiczna, ostrokrąg-stożek, ort-jedna czwarta, węgieł-wierzchołek, solida-piąta potęga. Jak popatrzy się na język rosyjski, to jednak tam zdecydowana większość terminów ma brzmienie niemal identyczne z łacińskimi czy angielskimi odpowiednikami, w języku polskim zachowaliśmy większą "niezależność".

Jeśli ktoś jest chętny poczytać o tym, to można znaleźć w rocznikach Polskiego Towarzystwa Matematycznego (1964-1966) trzy części opracowania wraz z tabelami używanych wówczas - w XVI-XVIII wieku - określeń.

[kruszewski]

Jeżeli zauważyć, że w Rosji wielu wielkich matematyków francusko-niemiecko języcznych z łaciną jako językiem nauki, to dziwić się nie ma czemu. Przywieźli swoje nazewnictwo, łacińskie i anglosaskie. Ale умножение - mnożenie, корень - pierwiastek, возводить в степень - podnosić do potęgi są już rosyjskie.